СОКОЛАРСТВО

СОКОЛАРСТВО

Соколарство по дефиниција претставува лов на дивеч со дресирана птица грабливка во нејзината природна средина. Тоа подразбира дека без разлика дали во ловот се користи јастреб, орел или сокол, терминологијата останува иста

Соколарењето дозволува природната селекција да одреди која единка ќе победи во ловот, дали грабливката или пак ловената дивеч. Овој аспект единствено се практикува во соколарството, каде што не е најбитно дали ќе биде уловена еребицата туку едноставното присуство на тој драматичен момент кога грабливката се бори да стигне до пленот, а дивечот има многу опции да се спаси и да стигне до засолништето. Ако го споредиме со ловот со ловечка пушка далеку е по непродуктивен имајќи во предвид дека грабливката може да ја улови најслабата единка, а никогаш ALPHA единките кои природната селекција ги предодредила да остават потомство. Ова за жал во ловот со пушка не е запазено. Едноставно никој не е побрз од куршумот. При ловот со дресирани птици грабливки најчесто се користат Јастребот кокошкар (Accipiter gentillis), сив сокол (Falco peregrinus), степски сокол (Falco cherrug) и Златен орел ( Aquila chrysaetos ). Дивеч која најчесто се лови се еребици, фазани, зајци и лисици. Битно да се напомене е дека секој сериозен соколар треба да има со себе и ловечко куче, најчесто од семејството птичари. Кучето му помага на соколарот да го пронајде дивечот за потоа да настапи адреналинската бркотница во ловот со јастреб или пак фантастичниот пад од небото со вратоломна брзина од над 300 km/h во ловот со сив сокол.

Сето ова говори дека за некој да се бави со соколарство пред се треба да ја сака природата и честите прошетки. Треба да биде свесен за природата на птицата грабливка и нејзиниот стил на лов. Имено, Јастребот е птица која е предиспонирана да лови во густите шуми, а соколот пак е принцот на небото и потребен е широк простор без многу дрва при ловот со него.

Соколот својот плен го лови исклучиво во воздухот и никогаш на земја. Јастребот пак е опортунист и пленот го лови каде ќе стигне па дури и по земјата.

Така да секој,  во зависност од теренот кој го опкружува има можност да ја одбере соодветната грабливка со која ќе го практикува овој прекрасен начин на лов. Повеќе од релаксирачки и возбудлив отколку продуктивен кога ќе дојде моментот на споредба со другите видови на лов.

Историјат

Ловот со птици грабливки најверојатно потекнува од номадските народи на Азијатските рамници. Номадите ги користеле птиците грабливки да обезбедат храна неопходна за опстанок, на еден од веројатно најдревните начини на лов во историјата на човештвото.

Подоцна , соколарството се развива во спорт, и оваа фасцинантна соработка меѓу човекот и птицата станала една од најстарите активности на човекот во природата. Соколарството долго време било третирано како благородничка уметност. Ловот со птици грабливки во Средновековна Европа бил аристократска забава и посебни феудални закони како и религиозни нарачки биле вмешани во одгледувањето и тренирањето на грабливките. Дресираните соколи биле ценети како скапоцени поклони од значителна вредност, и често се користеле во дипломатски цели.

Едно од најстарите пишани дела кои сведочат за важноста на оваа уметност во ловот и даваат детален опис на дресурата како и ловот со посебните видови грабливки датира од XIII-от век. Напишана е на латински од Фридрих II - De Arte Venandi cum Avibus или Уметност во ловот со птиците.

Во Македонија постојат многу оскудни податоци за постоењето на соколарството на овие простори во минатото. Некои неодамнешни податоци до кои успевме да стигнеме го сведочат ловот со сокол на чапљи на овие простори.

Детал од плоча на саркофаг –
Самоилова црква на Св. Ахил во Преспанско, 986-990 год.

Св.Маченик Трифун, заштитник на соколарите.

Постои една интересна легенда за Св. Трифун чиј ден 14.02. и ден денес се одбележува од страна на православните христијани. Кнезот Патрикиев за несреќа изгубил сокол кој му припаѓал на Цар Иван Грозни. Плашејки се од најлошото, да биде погубен поради грешката, тој се молел на локалниот светец Трифун да му покаже каде се наоѓа изгубениот сокол.
Уште истата вечер, светецот Трифун му се прикажал на сон и му покажал каде се наоѓа изгубениот сокол. За возврат благородникот Патрикиев му изградил и му посветил црква. Религиозните икони на Св.Трифун го претставуваат во соколарска поза со сокол на раката. 

Птиците грабливки во културното наследство на
Република Македонија

Застапеноста на птиците грабливки во пиктографските и археолошките артeфакти не се привилегија која и припаѓа само на една земја. Овие мотиви можат да бидат забележани во широк хронолошки и територијален опсег. Истовремено, треба да се истакне дека птиците, како што се соколите и орлите, честопати добиваат симболично, хиерархиско и дури религиозно значење во креативниот процес. Оттука, во случај на интерпретација, потребно е да се земат предвид сите овие можности.
Сепак, приказот на птиците грабливки во материјалната култура на една конкретна земја, можат да посочат на нивното присуство во текот на праисториските и историските периоди, како и на нивната популарност кај населението.

Застапеноста на соколите и орлите во сликите од материјалната култура на Р. Македонија датира од праисториските времиња. Во овој контекст е кусиот преглед кој се однесува на само еден дел од артифактите кои потекнуваат од оваа територија.

Монети од Паионски владетел на Аудолеон (315-286/5)

Монета од македонскиот владетел Аминта

Монета од Парореја од Персеј

Еден од првите прикази на птица грабливка (орел) може да се забележи на монетите на Пајонскиот владетелот на Аудолеон (315-286/5 пне). Птицата е прикажана на раката на врховниот бог Зевс. Идентичниот дизајн е применет на монетите на македонските владетели Александар III и Птоломеј I. Иако во овој случај орелот претставува одлика на божество, како и империски амблем, неговиот приказ може да се поврзе со фаунските видови од тоа време, како и со антропоморфната позадина на пантеонот, т.е. човечките одлики кои им се припишувале на боговите.

Делови од саркофагот од црквата на Самоил Св. Ахил, езеро Преспа, 986-900

Друг приказ на птиците грабливки (соколи или орли) може да се забележи на саркофагот откриен во црквата на Самоил, Св. Ахил, кој датира од 986-900. Интересно е што во рамките на овие композиции, насликаните птици се прикажани како напаѓаат животни (камила во едниот случај и водна птица (чапља) во другиот случај). Треба да се истакне дека иконографијата секако имала определено религиозно и симболично значење, но треба да се подвлече дека приказот на птиците грабливки укажува на реалните движења на птиците грабливки додека ловат. Оттука, може да се претпостави дека сликарот ги набљудивал овие птици во неговото опкружување, кои биле или диви или „доместицирани’.

Дел од дрвен ковчег од Терачина IX век
(возможно од македонско потекло)

Чинот на „соколарење“ исто така се појавува на еден ковчег во терачина, Италија од IX век. Иако постојат повеќе претпоставки за неговото потекло, некои научници сметаат дека потекнува од територијата на балканот, т.е. Македонија. Орелот е прикажан како лови животно кое наликува на срна.

Делови од Олтарот во Св. Софија, Охрид, 1037-1045

Цртежите на орли / соколи во религиозната уметност се забележуваат на две гранитни плочи на олтарот во црквата Св. Софија во Охрид кои датираат од.1037-1045. Во овие примери птиците се прикажани во моментот на полетување или носејќи плен. На првата гранитна плоча птицата носи змија што може да се протолкува како типичен христијански мотив, додека на втората плоча во канџите држи зајак. Повторно, иако пред се имаат симболично значење, композициите се одликуваат со длабока артистичка елаборација што говори за своевидно набљудување на однесувањето на птиците.

Златни обетки од Црквиште, Оризари - Кочани XIV век

Мотивите на орел или сокол се присутни дури и во секуларната материјална култура од средновековниот период во Македонија. Постои богат репертоар на слики на овие птици на накитот, особено на прстени и на некои луксузни обетки. Сите тие датираат во периодот меѓу XI-XV век кога најчесто претставувале богат подарок. Оттука, јасно е дека им припаѓале на конкретни личности. Без оглед на тоа дали цртежите биле дел од модата или имале религиозна или хиерархиска симболика, треба да се истакне дека научниците ја оставаат отворена можноста дека накитот во средниот век претставувал симбол за членство на определена група.

На крајот, би сакале да посочиме еднен пример - приказот на соколар во манастирот Св. Јован на Патмос, од XII век. Иако далеку од територијата на Република Македонија, овој остров во споменатиот период бил дел од Византиската империја, во која исто така влегувала и Македонија.  Доколку постои пример на соколар од XII век, на Патмос, не е премногу амбициозно да се претпостави дека во тој период и подоцна постоеле соколари и на другите делови од Византиската империја.

Манастир Св. Јован, Патмос XII век

Соколарството како заштитна мерка во Авиосообраќајот, и како мерка за заштита на лозови насади и објекти од значење

Соколарството се почесто се употребува како заштитна мерка на аеродромите, лозовите и овошни насади како и објекти од значење. Како најприроден и најуспешен метод во растерувањето на птиците кои можат да претставуваат опасност по авионите, а индиректно по човечки животи, земјоделски насади и посеви, како и по естетскиот изглед на дадени објекти. Професионален соколар со самото летање на грабливката допринесува до контрола на птиците односно по пат на природно врежаниот страв од грабливките птиците се растеруваат од дадената територија. Овој начин за контрола на птиците е најеколошкиот и поволен кон животната средина.

превземено од:

http://www.sokolarstvo.com.mk/index.html