50 години од летот на првиот женски астронаут

Валентина Владимировна Терешкова

Валентина Владимировна Терешкова (7 март 1937), советски космонаут, прва жена која летна во вселената со вселенскиот брод „Восток 6“ на 16 јуни 1963 година и до 19 јуни 1963 година ја обиколи Земјата 48 пати, поминувајќи 1.960.000 километри.

(Родена во скромно семејство во 1973 година во регионот Јарослав, во Русија, Валентина Терешкова никогаш не би можела да предвиди дека ќе стане првата жена која ќе отиде во вселената. Првично следејќи ги чекорите на својата мајка, Терешкова ја започнува својата кариера во текстилна фабрика, надополнивајќи ја со неблагодарната, тешка работа со скокање од авион со падобран, тоа и било еден начин на бегство од монотоното секојдневие. На 24 години амбициите на Терешкова ќе ја натераат да аплицира за позицијата, космонаут, откако ќе слушне дека Советската Вселенаска Програма бара жена со искуство во небесните височини. Како што започнува да се загрева Студента Војна кон крајот на 50 години и почетокот на 60 од 20 век, Советската Вселенска Програма била одлучна да добие уште еден „прв“ пат, но сега во испраќањето на првата жена во вселената. Нико Крушчев и Јури Гагарин, првите мажи кои биле во вселената ја избрале Терешкова во 1962 година. Покрај историскиот момент за Терешкова и воопшто за жените, оваа одлука останала скриена од очигледни политички причии. Па така кога заминала на тајна 18 месечна обука , дури и на мајка и и кажала дека оди за да стане дел од елитниот летачки тим на Советскиот Совет. Нејзината мајка ја дознала вистината дури откако успехот на незјината ќерка бил објавен на радио. На само 26 година Терешкова се среќава со Млечниот Пат со „Восток 6“,  на 16 јуни 1963 година, со што покрај тоа што е првата жена во вселената, таа е и втората најмлада личност која некогаш била во вселената. За време на тридневниот лет, Терешкова орбитрирала околу земјата 48 пати со нејзиното вселенско летало. Кога патувањето завршило, и леталото се вратило во атмосферата, таа ги искористила порано научените вештини и слетала од леталото со падобран на Земјата. По слетувањето таа била прогласена за херој на Советскиот Сојуз и го добила орденот на Ленин за нејзниот историски лет и неверојатна храброст. Терешкова никогаш повторно не летала, но го оставила својот белег насекаде, служејќи како претседател на Комитетот на Жени на Советскиот Совет и како член во Врховниот Совет на националниот парламент на Советскиот Совет. Поради ова таа ја добива наградата, Златен Медал на Мирот од Обединетите Нации. Кратко по враќањето на Земјата, Терешкова се омажила со астронаутот Адријан Николајев и нивната ќерка била предмет на одреден медицински интерес, како прво дете од родители кои биле во вселената. Првиот и последен лет на Терешкова останува запаметен во меморијата на светот, а таа денес живее мирен живот во Москва.)

 

ПРВИТЕ 108 МИНУТИ НАДВОР ОД ЗЕМЈАТА (НАПИСОТ НА АМБАСАДОР НА РУСКАТА ФЕДЕРАЦИJА ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИJА ОЛЕГ ШЧЕРБАК ВО "НОВА МАКЕДОНИJA")

Во изминатите 50-тина години обидите на човештвото да се откинат од пределите на родната планета преминаа во нов стадиум. Во вселената престојуваше првиот човек. Тој не само што докажа дека може да се достигне тоа за што илјадници години мечтаеја на Земјата. Јуриј Гагарин ја отвори вселената за луѓето. Наместо смелите експерименти, од кои секој беше мал чекор кон непознатото, дојде епохата на пилотирачката космонаутика, отворајќи ја целата безграничност на светот кој не опкружува. Не случајно, од 2001 година, ентузијастите од целиот свет, кои ja изучуваат вселената, го одбележуваат советскиот „Ден на космонаутиката“ под името „Ноќ на Јуриј“ (Yuri’s Night). Човештвото продре во вселената. Сега во орбитата почнаа да се лета според распоред, а космонаутите да се препознаваат само по летачките скафандери. Дури и самите космонаути, иако сосема незаслужено, почнаа да се сфаќаат како обични техничари који ги исполнуваат научните и индустриските задачи. Луѓето дури сега почнаа да ја освојуваат вселената, како што порано ги освојуваа тешко достапните и негостољубиви катчиња на планетата. Сега околу земјата летаат илјадници апарати со различни намени. А пред 50 години, кога човештвото само што се опоравуваше после разурнувачката Втора светска војна, се беше за првпат – првиот сателит, првото живо суштество во вселената, и на крајот, првиот човек. Но, историјата на пилотираните летови, како и историјата на сите предизвици за човекот за другите непристапни предели кои се чинеа неосвоиви, е напишана со потта на многу луѓе, кои ги вложија својот труд и знаење, и со крвта на тие кои првпат зачекорија во непознатото. Не смее да се рече дека научниците се движеле по тамина. На почетокот научија да создаваат ракети, способни да однесат товар во орбитата околу земјата. Потоа дојдоа на идеја за апарат кој ќе се спушти, кој ќе ги врати астронаутите дома. Го разработија системот за одржување на живот, термоизолацијата, врските и многу други работи. Беше создаден центарот за тестирање во Тјура-Тама (идниот космодром Бајконур). И на крајот, дојдоа до надворешни пилотирани летови. Но, до полетот на Гагарин никој во светот практично ништо и не знаеше за влијанието на вселената врз човекот. Мислењата на лекарите поларно се разликуваа. Многумина претпоставуваа дека летот во вселенски услови не се разликува многу од летот во авион. Други беа убедени дека, чувствувајќи ја бестежинската состојба и лишувајќи се од ориентирите на кои навикнал, космонаутот едноставно ќе се мрдне од умот. Целосно да се моделира вселенското полетување е невозможно дури и во наше време. А дотолку повеќе тогаш. Да се испрати човек, немајќи притоа никакви податоци за неговите шанси да се врати, било просто безумие. Затоа први космонаути во вселената беа кучињата. Се на се, почнувајќи од 1951 година, советските научници извршија 29 суборбитални летови, во коишто учествуваа 41 куче-космонаут. Десет години кучињата ги заменуваа луѓето и гинеа за да после нив не гинат луѓето. За нивната работа во 2004 година беше снимен и документарен филм „Одредот на вселенски скитници“. Додека кучињата-космонаути летаа, им носеа на научниците бесценети информации и луѓето учеа да градат нови вселенски апарати. И ете, на 4 октомври 1957 година, двостепената ракета Р-7 го испрати во орбитата првиот во светот вештачки сателит на земјата. Потоа, на 19 август 1960 година „Спутник-5“ првпат во историјата врати на земјата живи суштества кои престојуваа во орбитата: кучињата Белка и Стрелка. Патот на човекот кон вселената беше отворен. Подготовката кон летот на Јуриј Гагарин беше спроведена според сите барања на науката и насобраното искуство од тоа време. Но, сега, научниците со сигурност тврдат дека пред 50 години, нивните колеги не можеле да си замислат ниту половина од тешкотиите со коишто можат да се судрат луѓето и техниката за време на летот. „Тогаш ние едноставно не можевме да ги знаеме сите ризици. Сега ниту еден главен конструктор не би ја пуштил таа ракета да полета“ – по многу години си призна Борис Черток, еден од најблиските соработници на генералниот конструктор на советската вселенска програма Сергеј Королев, кој стана “татко“ на современата космонаутика. Стартот и излезот во орбитата на првиот космонаут поминаа нормално. Јуриј Гагарин беше научен да поднесува голем преоптовареност уште за време на многубројните тренинзи. Но, вселенскиот брод се искачи во многу повисока орбита отколку што беше пресметаната. Тоа значеше дека, ако при спуштањето откаже системот за кочење, тогаш бродот ќе се спушта од орбитата само за сметка на аеродинамичното кочење во горните слоеви на атмосферата. Во таков случај враќањето на космонаутите би се растегнало речиси на месец дена, а резервите на кислород на бродот имаше максимум за 7 дена. За среќа, 108-те минути на Јуриј Гагарин во орбитата околу земјата и неговото враќање на Земјата завршија успешно. И самиот тој, и неговиот лет, кои беа опсипани со гласишта и неверици, достојно ја пополнија редицата легенди и херои на современиот свет. После оваа случка, советската космонаутика буквално се вивна нанапред. На 11 август 1962 година – групен лет на вселенските бродови „Восток-3“ и „Восток-4“. На 16 јуни 1963 година – експедицијата на Валентина Терешкова, првата жена космонаут. На 18 март 1965 година – првото излегување на човекот во отворена вселена што го оствари Алексеј Леонов. И еве, денес, во орбитата на Земјата работи постојаната меѓународна станица. Пред неколку дена, на 4 април, од космодромот Бајконур, на ракета која го носеше името на Јуриј Гагарин, кон вселенската станица полета редовен интернационален екипаж. Вселената стана арена за домашна дејност на човекот. Заради наша удобност, околу Земјата кружат сателити за врски, метеоролошки, навигациски и ретрансмитерски телевизиски сателити. Луѓето во вселената прават експерименти, добиваат нови податоци и технологии, се пробиваат напред во откривањето на тајните на создавањето на светот. Земјаните испратија истражувачки апарати во другите планети на сончевиот систем и дури и надвор од него. Зачудувачки, но, дури и знаејќи го сето тоа, многумина како и претходно си го задаваат прашањето: зошто ни треба вселената? што ни дава вселената? дали тоа вреди овие трошоци и загуби? Можеби целата работа е во тоа што луѓето понекогаш премногу прагматично, потрошувачки приоѓаат кон овие прашања. Сметаме дека одговорот на овие прашања во почетокот на 20-от век веќе ни го даде научникот Константин Циолковски, еден од основоположниците и теоретичарите на современата изградба на ракети: „Не треба вечно да живееме во колевка“ Веројатно, човештвото веќе доволно пораснало не само да направи чекор надвор од родниот дом, туку и да почне да живее со исполнет живот. Оној живот којшто му е суден. Во оваа смисла, значењето на летот на Јуриј Гагарин е непроценливо. Тој прв се откина од тивкото пристаниште наречено Земја и ги допре широките, отворени води на вселенскиот океан. И нам ни претстои да дознаеме кои ќе бидат вселенските Лазарев, Колумбо, Кук. Откривањето на нови „вселенски“ копна се уште е пред нас. Значи, сегашните и идните истражувачи на вселената со чисто срце, на своите едра, можат да ја стават фразата позната во цел свет, со којашто Јуриј Гагарин го почна својот пат кон ѕвездите „ПОЕХАЛИ!“ – “ОДИМЕ!” Валентина Владимировна Терешкова, храбра и силна, жена светилник во мракот.